28-05-2014
ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΛΥΚΕΙΩΝ ΚΑΙ ΕΠΑΛ (ΟΜΑΔΑ Β’)
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Περίληψη
Ο δοκιμιογράφος πραγματεύεται το θέμα του ανθρωπισμού και την εξέλιξή του στο
πέρασμα των χρόνων. Αρχικά, ορίζει....
την έννοια της ανθρωπιάς ως συμπόνια και διαπιστώνει ότι
στο παρελθόν χρησιμοποιούταν ο όρος ανθρωπισμός παραθέτοντας το παράδειγμα του ιδρυτή του
«Ερυθρού Σταυρού» Ντυνάν. Κατόπιν, αφού αναφέρει πως ο ανθρωπισμός αποτελούσε πρότυπο
για τις μελλοντικές γενιές, επισημαίνει ότι η ανθρωπιά αποτελεί κοινή απαίτηση σήμερα. Στη
συνέχεια, τονίζει ότι ο συγκεκριμένος όρος έχει παραποιηθεί με αποτέλεσμα τη διαφορετική
σημασία του. Επιπλέον, υπογραμμίζει πως ένας παράγοντας που οδηγεί τον ανθρωπισμό στη
ακύρωσή του είναι η επιθυμία του ατόμου για ευζωία. Ολοκληρώνει τον προβληματισμό του,
δηλώνοντας ότι η ανθρωπιά είναι κατά κύριο λόγο βούληση και είδος αδιάλειπτης ενέργειας.
B1.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι σήμερα τα ευγενικά συναισθήματα θεωρούνται ξεπερασμένα
λόγω της ανθρώπινης λαιμαργίας και της δίψας για ευζωία. Αυτό συμβαίνει γιατί ο σημερινός
άνθρωπος παραβιάζει τις ανθρωπιστικές αξίες τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Στη
σημερινή πραγματικότητα επικρατεί ο ανταγωνισμός στις διαπροσωπικές σχέσεις, η υπολογιστική
φρόνηση και η χρησιμοθηρία. Επίσης, παρατηρείται επικράτηση του υλικού πολιτισμού σε βάρος
του πνευματικού, καθώς και έλλειψη εμπιστοσύνης στο συνάνθρωπο που οδηγεί σε φόβο και
ανασφάλεια. Παράλληλα, υπάρχει κρίση των θεσμών, των ηθικών αξιών και απουσία ανώτερων
ιδανικών, που οδηγεί στην αύξηση των φαινομένων κοινωνική παθογένειας, όπως η βία και η
εγκληματικότητα. Επομένως, κρίνεται απαραίτητη η καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών, όπως η
αγάπη, η δικαιοσύνη, η μόρφωση και η ακεραιότητα.
B2.
Οι τρόποι ανάπτυξης παραγράφου είναι οι εξής:
α)
1. Παραδείγματα: Η θεματική περίοδος υποστηρίζεται με τη χρήση παραδειγμάτων : «Ο
Ντυνάν για παράδειγμα…»
2. Ορισμός: Η θεματική περίοδος αναφέρει τον όρο ανθρωπιά.
Αναλυτικότερα: Οριστέα έννοια: «ανθρωπιά»
Γένος: (λέξη) (εννοείται από την προηγούμενη περίοδο)
Ειδοποιός διαφορά: «τη συμπόνια… του γείτονα»
β)
έτσι: συμπέρασμα-αποτέλεσμα
ωστόσο: αντίθεση
Β3.
α)
αναλίσκεται: ασχολείται, αφιερώνεται, κατακερματίζεται
οικουμενική: πανανθρώπινη, παγκόσμια
διαστρεβλώσεις: αλλοιώσεις, αλλαγές, παραποιήσεις
ολωσδιόλου: τελείως, εντελώς, ολοκληρωτικά
ευζωίας: καλοπέρασης, ευημερίας, ευδαιμονίας
β)
κοινόχρηστος: ιδιωτικός
συμμετοχή: αποχή, απουσία
αυτοακυρώνεται: επικυρώνεται, επιβεβαιώνεται
γνώση: αμάθεια, άγνοια
αδιάκοπης: παροδική, στιγμιαία, σύντομη
Β4.
α)
«αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής»: τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται προκειμένου να μεταφέρουν
λόγια τρίτων
«Ερυθρού Σταυρού»: Τα εισαγωγικά χρησιμοποιούνται προκειμένου να εσωκλείνουν την ονομασία
του ιδρύματος (Τίτλος)
β)
«Ένα νόμισμα που κυκλοφορεί σ’ όλα τα χέρια»
«Μια πραγματικότητα που ξοδεύονται ολόκληρη»
«η δίψα της ευζωίας»
Γ1.
Επικοινωνιακό πλαίσιο: ζητείται άρθρο, επομένως χρειάζεται τίτλος:
«Τα ανθρωπιστικό ιδεώδες»
«Αναζητείται … συνάνθρωπος»
«Ο ανθρωπισμός ως οικουμενική ανάγκη»
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η ανθρώπινη ζωή μέσα από τα βάθη της ιστορίας αποδεικνύει πως πραγματώνεται μέσα
από τη συλλογική προσπάθεια και όχι μέσα από ατομικές υστερόβουλες πράξεις. Μέσα, λοιπόν,
από πνευματικές αναζητήσεις και φιλοσοφικές θεωρίες καθιερώθηκε και διαδόθηκε ο όρος
«ανθρωπισμός». Ο ανθρωπισμός είναι το σύνολο των αξιών με κέντρο και άξονα τον ίδιο τον
άνθρωπο. Είναι, όμως, θλιβερό πως στην εποχή μας, παρ’ όλες τις επιστημονικές κατακτήσεις
παραμερίζονται οι ανθρωπιστικές αξίες και αγνοούνται οι αρχές του ανθρωπισμού. Αυτό το
έλλειμμα του ανθρωπισμού είναι επιβεβλημένο να αντιμετωπιστεί μέσα από ατομική και συλλογική
δράση.
Α’ ζητούμενο: Φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στη σύγχρονη εποχή:
1. Η αλόγιστη τεχνολογική και επιστημονική ανάπτυξη (εξοπλισμοί, όπλα μαζικής
καταστροφής, περιβαλλοντική υποβάθμιση κ.ά.) υποβαθμίζει την ποιότητα ζωής του
ανθρώπου.
2. Η διάταξη ειδεχθών εγκλημάτων από άτομα, οργανώσεις και κράτη κατά της ανθρωπότητας
(τρομοκρατικές ενέργειες, απώλειες αμάχων, εγκλήματα πολέμου κ.ά.).
3. Η άνιση κατανομή του πλούτου και η εκμετάλλευση των χωρών του «τρίτου κόσμου»
(υποσιτισμός, πείνα εξαθλίωση, παιδική εργασία).
4. Η διατήρηση σκοταδιστικών, για τον άνθρωπο, θεσμών από αυταρχικά καθεστώτα
(θανατική ποινή, ρατσισμός, καταπίεση γυναικών).
5. Η ζωή στα μεγάλα αστικά κέντρα είναι συχνά αβίωτη (απομόνωση, μοναξιά, άγχος, ψυχική
φθορά, εγκληματικότητα).
6. Το χρήμα θεοποιείται, οι ανθρώπινες σχέσεις φυραίνουν (ωφελιμισμός, υστεροβουλία,
υποδούλωση του ανθρώπου στο καταναλωτικό πρότυπο ζωής).
7. Εμπορευματοποίηση της τέχνης και του αθλητισμού, της παράδοσης και της γνώσης.
8. Αποξένωση από την παράδοση, ξενομανία, πολιτιστική ομοιομορφία. Εντείνεται το
φαινόμενο της παγκοσμιοποίησης.
Β’ Ζητούμενο: Ατομική και συλλογική προσπάθεια για την άμεση αντιμετώπιση του ζητήματος.
Ατομική προσπάθεια:
1. Κοινωνική ευαισθησία, εθελοντική προσφορά, άσκηση πίεσης στις κυβερνήσεις.
2. Υιοθέτηση των κοινωνικών αξιών και ιδανικών και αποποίηση του ατομικισμού.
3. Επαφή με το συνάνθρωπο, δημιουργία ουσιαστικών ανθρωπίνων σχέσεων.
4. Επανιεράρχηση αξιών, πνευματική καλλιέργεια.
5. Συνειδητοποίηση της διάστασης του προβλήματος, περισυλλογή, αφύπνιση.
6. Αυτογνωσία, αυτοσεβασμός, αυτοσυνειδησία.
7. Απαγκίστρωση από την καταναλωτική κουλτούρα, εστίαση στην πνευματική ζωή.
Συλλογική Προσπάθεια:
1. Παροχή ανθρωπιστικής παιδείας και όχι ωφελιμιστικής, διαμόρφωση ολόπλευρα
καλλιεργημένων ανθρώπων. Απαλλαγή από ρατσιστικές προκαταλήψεις.
2. Βιωματική κατάκτηση των ανθρωπιστικών αξιών (οικογένεια και σχολείο), διεύρυνση των
νοητικών δυνατοτήτων και όξυνση κριτικής ικανότητας με την παροχή γνώσεων και γόνιμο
διάλογο.
3. Κατοχύρωση των δικαιωμάτων του ανθρώπου με θεσμούς και μέτρα κοινωνικής
προστασίας για όλους τους πολίτες.
4. Βελτίωση της ποιότητας ζωής, κυρίως στις μεγαλουπόλεις (δόμηση, πράσινο),
αναζωογόνηση της επαρχίας. Διαμόρφωση ενός θετικού πλαισίου ζωής με την εξασφάλιση
των αγαθών που παρέχουν ικανοποιητικές συνθήκες διαβίωσης.
5. Ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης (πνευματικοί άνθρωποι), προβολή του έργου
ανθρωπιστικών οργανώσεων.
6. Προβολή πνευματικών και όχι μόνο υλιστικών προτύπων.
7. Ενημέρωση του κόσμου από τα ΜΜΕ αναφορικά με τα διεθνή προβλήματα.
8. Υιοθέτηση πολιτικής για τη μείωση εξοπλισμών με το στόχο την ειρήνευση στον κόσμο.
9. Επιδίωξη ισόρροπης ανάπτυξης των λαών και δικαιότερης κατανομής των αγαθών.
10. Διεθνής συνεργασία για την προστασία του περιβάλλοντος.
11. Ενίσχυση διεθνών οργανισμών και θεσμών για την αποτελεσματικότερη προστασία των
ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
12. Διαφύλαξη των πολιτιστικών αξιών των παραδόσεων κάθε λαού.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΟΣ ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ο ανθρωπισμός, λοιπόν, αποτελεί την πιο εύστοχη εναλλακτική λύση σε κάθε μορφή
κρίσης που διέπει την εποχή μας. Είναι αναγκαίο να καταστεί σαφές πως ο άνθρωπος δεν είναι το
«μέσο», αλλά ο «σκοπός». Υπό το πρίσμα του ανθρωπισμού και με οδηγό τις ανθρωπιστικές αξίες
είναι δυνατό να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα του σύγχρονου κόσμου.
Επιμέλεια: Βασιλειάδου Μ. - Εσκιτζή Ρ. - Ευθυμιάδου Ν. – Μπάσιου Α. - Παρασχάκη Ε. -
Σεβρής Κ. - Χατζηνικολάου Ν.
====================
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α1. Το κείμενο πραγματεύεται τη διαχρονική σημασία της ανθρωπιάς. Η συχνή χρήση του παλαιότερου όρου του ανθρωπισμού προκύπτει από τη μεγάλη αξία του, αφού κάποιος συμπάσχει με όσα πλήττουν κάθε άνθρωπο αδιακρίτως και προσπαθεί να τον βοηθήσει χωρίς ωφελιμιστική διάθεση. Αυτός ο τύπος ανθρώπου αποτελεί διαχρονικό πρότυπο, αν και λίγοι μπορούσαν να ανταποκριθούν καθημερινά και έμπρακτα σε αυτό. Σήμερα το γενικό αίτημα για ανθρωπιά προκύπτει από τη συνειδητοποίηση και αναζήτηση διεξόδου στα πανανθρώπινα προβλήματα. Ωστόσο ο όρος έχει παραποιηθεί λόγω ποικίλων επιδιώξεων και πολυχρησίας, γεγονός που ευτελίζει το υψηλό νόημα της λέξης, τον αυθορμητισμό και την απλότητά της. Έτσι, ο σύγχρονος άνθρωπος ξεχνά πως η ανθρωπιά ισοδυναμεί με έμπρακτη εκδήλωση του ενδιαφέροντος για το συνάνθρωπο, χωρίς εγωισμό, και για αυτό είναι δύσκολος.
Β.1. Στη σύγχρονη υπερκαταναλωτική εποχή ο άνθρωπος έχει θέσει ως υψηλότερο στόχο του την απόκτηση όλο και περισσότερων υλικών κυρίως αποκτημάτων. Ειδικότερα, στο επίκεντρο βρίσκεται ως επί το πλείστον η κάλυψη των υλικών του αναγκών, η ανταπόκριση στα διαφημιστικά πρότυπα που καθημερινά προβάλλονται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η καλοπέραση. Άρα, η έμφαση δίνεται στο «εγώ». Συνεχώς ο άνθρωπος παραγκωνίζει την πνευματική και ηθική του διάσταση, περιορίζει το ενδιαφέρον για το συνάνθρωπο, τη συμπόνια, την παροχή βοήθειας, την ανθρωπιά. Και όχι μόνο τα παραγκωνίζει αλλά επιπλέον τα θεωρεί και ξεπερασμένα, άχρηστα, μάταια, γιατί δεν μπορεί να αντιληφθεί καμία άλλη διάσταση πλην της υλικής. Έτσι, χάνει τη βαθύτερη ουσία του, απανθρωποποιείται, αποκοινωνικοποιείται. Και αυτό μόνο με ευτυχία δεν μπορεί να ισοδυναμεί.
Β.2. α) Δύο τρόποι ανάπτυξης στην πρώτη παράγραφο του κειμένου είναι οι ακόλουθοι:
- Ορισμός: «και με την « ανθρωπιά» εννοούμε, φυσικά, τη συμπόνια, τη συμμετοχή, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, το πάθος του γείτονα. Του κάθε ανθρώπου»
- Παράδειγμα: «Ο Ντυνάν , για παράδειγμα, ο ιδρυτής του «Ερυθρού Σταυρού», υπήρξε ένα τέτοιος ανθρωπιστής» (δίνει παράδειγμα της έννοιας του ανθρωπιστή σε παλαιότερη εποχή και αυτό είναι το παράδειγμα του Ντυνάν)
(Σημείωση: Στην ίδια παράγραφο μπορούν να εντοπιστούν άλλοι δύο τρόποι ανάπτυξης. Ο ένας είναι η αναλογία: «Η «ανθρωπιά» είναι … ένα νόμισμα …» και ο άλλος η αιτιολόγηση: «Η «ανθρωπιά» είναι … γιατί … μεγάλη».
Όμως οι τρόποι αυτοί δεν κυριαρχούν στην παράγραφο και γι’ αυτό δεν επιλέχθηκαν στην παραπάνω απάντηση.)
β) Η διαρθρωτική λέξη «έτσι» στην τέταρτη παράγραφο δηλώνει αποτέλεσμα, συμπέρασμα. Συγκεκριμένα συμπεραίνεται η αλλοίωση του όρου «ανθρωπιά» και οι πολλαπλές ερμηνείες του ως αποτέλεσμα των διαστρεβλώσεων που έχουν υποστεί οι όροι (λέξεις).
Η διαρθρωτική λέξη «ωστόσο» στην έκτη παράγραφο δηλώνει αντίθεση. Συγκεκριμένα εκφράζεται η αντίθεση ότι από τη μία η ανθρωπιά είναι λέξη / όρος / λόγος και από την άλλη ότι η ανθρωπιά είναι βούληση και πράξη.
Β3. α) αναλίσκεται = ξοδεύεται
οικουμενική =πανανθρώπινη
διαστρεβλώσεις = αλλοιώσεις
ολωσδιόλου = εντελώς
ευζωίας = ευημερίας
β) κοινόχρηστος ≠ προσωπικός
συμμετοχή ≠ αποχή
αυτοακυρώνεται ≠ αυτοεπιβεβαιώνεται
γνώση ≠ άγνοια
αδιάκοπης ≠ σποραδικής
Β4. α) Στην πρώτη παράγραφο με τη φράση «αυτός είναι μεγάλος ανθρωπιστής» μεταφέρεται αυτούσια-αυτολεξεί η κοινή γνώμη της εποχής.
Με τη φράση «Ερυθρού Σταυρού» δηλώνεται το όνομα ενός συγκεκριμένου φορέα, μίας οργάνωσης.
β) Τρεις εκφράσεις του κειμένου με μεταφορική σημασία είναι οι ακόλουθες:
- «η ανθρώπινη λαιμαργία, η δίψα της ευζωίας δεν αφήνει τόπο για ευγενικά αισθήματα»
- «ένας όρος, μια λέξη, μια έκφραση, που βρίσκεται ολοένα στο στόμα μας, σιγά σιγά φτωχαίνει, αδειάζει, αποστεώνεται, αυτοακυρώνεται»
- «ο «ανθρωπιστής», ένας άνθρωπος με σπουδαίες ικανότητες, που αναλίσκεται με ειλικρίνεια, χωρίς υστεροβουλία»
Γ1
Επικοινωνιακό πλαίσιο: άρθρο
Τίτλος: «Αναζητώντας τον άνθρωπο»
Πρόλογος: αφόρμηση από επίκαιρο γεγονός (π.χ. αύξηση αριθμού ρακοσυλλεκτών και αστέγων)
Ύφος: επίσημο, τυπικό (χρήση γ΄ προσώπου)
Γλώσσα: αναφορική
Α΄ ζητούμενο: Φαινόμενα έλλειψης ανθρωπιάς
• Καθημερινές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων (π.χ. αναξιοκρατία, καταπάτηση της ελευθερίας, της ιδιοκτησίας, της ζωής, του δικαιώματος εργασίας, αδικίες κ.λπ.).
• Ρατσιστικές και εθνικιστικές εκδηλώσεις, μισαλλοδοξία, έλλειψη αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού.
• Ατομικισμός, ωφελιμισμός, αδιαφορία για τον συνάνθρωπο, ιδιοτελής συμπεριφορά κ.λπ.
• Αμοραλισμός, υλικός ευδαιμονισμός, έλλειψη ιδανικών.
• Έξαρση της βίας και της εγκληματικότητας (π.χ. εγκλήματα, ληστείες, τρομοκρατία, βασανιστήρια, δολοφονίες, ενδοσχολική βία κ.λπ.).
• Επισφαλής ειρήνη, συχνοί πόλεμοι, συνεχείς πολεμικοί εξοπλισμοί.
• Εκμετάλλευση (πολιτική και οικονομική) των αδύναμων χωρών από τις ισχυρές.
• Στυγνός ορθολογισμός, κυριαρχία του τεχνοκρατικού πνεύματος, αποπνευματοποίηση.
• Απανθρωποποίηση της επιστήμης και της τεχνολογίας, επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα καταστροφικά για τον άνθρωπο (π.χ. παραγωγή και χρήση βιολογικών και πυρηνικών όπλων).
• Καταστροφή του περιβάλλοντος (π.χ. εξάντληση φυσικών πόρων, ερημοποίηση, μόλυνση ατμόσφαιρας-υδάτων-εδάφους, εξαφάνιση βιολογικών ειδών).
• Συνθήκες ζωής στις μεγαλουπόλεις (π.χ. αλλοτρίωση, αποξένωση-μοναξιά, υποβάθμιση των διαπροσωπικών σχέσεων κ.λπ.)
Β΄ ζητούμενο: Δραστηριότητες
Ατομικές
• Ευσυνειδησία, ανάπτυξη ηθικής συνείδησης και αισθήματος ομαδικότητας.
• Ευαισθητοποίηση για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Ατομική πρωτοβουλία, ανάληψη ευθυνών και εκπλήρωση καθηκόντων.
• Ενδιαφέρον και ενημέρωση για τα πολιτικά και τα κοινωνικά ζητήματα, και κριτική αντιμετώπισή τους.
• Ανάληψη κοινωνικής δράσης, εθελοντική συμμετοχή σε οργανώσεις και κοινωνικά δρώμενα
Συλλογικές
• Έμφαση από τους φορείς αγωγής και κυρίως το σχολείο στη σημασία του ανθρωπισμού και στην ανάπτυξη συλλογικότητας. Ισχυροποίηση των θεσμών των μαθητικών κοινοτήτων και δραστηριοποίησή τους για ανιδιοτελή προσφορά στο κοινωνικό σύνολο (εθελοντικές δράσεις).
• Προβολή ανθρωπιστικών προτύπων από τα Μ.Μ.Ε. και ευαισθητοποίηση του κοινού για τα κοινωνικά προβλήματα.
• Ενίσχυση και δραστηριοποίηση συλλογικών φορέων (π.χ. πολιτιστικοί σύλλογοι) και μη κερδοσκοπικών οργανισμών (π.χ. φιλανθρωπικά ιδρύματα) για την προσφορά στον συνάνθρωπο.
• Καλλιέργεια ενός ανθρωπιστικού και συλλογικού κλίματος από τον καλλιτεχνικό και πνευματικό κόσμο για την ευαισθητοποίηση των πολιτών.
• Αναθεώρηση της νομοθεσίας και ενδυνάμωση του κράτους πρόνοιας, αμερόληπτη απονομή δικαιοσύνης για τη διαφύλαξη των δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων.
• Διαφύλαξη ανθρωπίνων δικαιωμάτων μέσω διεθνών οργανισμών, π.χ. Ο.Η.Ε., Διεθνής Αμνηστία.
Επίλογος: ανακεφαλαίωση και έμφαση στην αναγκαιότητα άμεσης εξάπλωσης και επικράτησης του ανθρωπιστικού ιδεώδους.
Σημείωση: η παραπάνω ανάπτυξη των ζητουμένων θεωρείται ενδεικτική
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου